Opatrunki tradycyjne
Jałowe i niejałowe kompresy ze 100% gazy bawełnianej (Sterilux ES) lub z włókniny (Medicomp) są miękkie, o dużej chłonności, dobrze przepuszczają powietrze. Są przeznaczone do ogólnego zaopatrywania ran. Obecnie, z powodu braku aktywności biologicznej, najlepiej sprawdzają się jako opatrunek wtórny, do przytrzymywania opatrunków aktywnych.
Opatrunki aktywne
Już w 1962 roku Winter opublikował pracę, w której wykazał, że wilgotne środowisko opatrunku aktywnego dwukrotnie przyspiesza proces gojenia w porównaniu z tradycyjnym opatrunkiem wysuszającym powierzchnię, który powoduje tworzenie się strupa i rozrywanie włókien kolagenu w ranie. Wilgotne środowisko wspomaga migrację komórek i tym samym szybszą epitelializację. Od tego czasu rozpoczął się lawinowy wzrost produkcji różnego rodzaju aktywnych opatrunków.
Opatrunki złożone
Łączą one zalety poszczególnych wyżej wymienionych wymienionych w celu uzyskania jak najlepszego efektu gojenia (Fibrakol, Promogan, Versiva, Combiderm, Medisorb C).
Opatrunki oparte na metodach inżynierii genetycznej
Unikatowe opatrunki lniane – w ich stworzeniu wykorzystano najnowsze osiągnięcia inżynierii genetycznej. Warto podkreślić również, że są polskim odkryciem z 2008 roku – ich głównym składnikiem jest rodzime tworzywo (oxylen) – jest to len, którego włókna są wzbogacone w antyoksydanty.
Działanie opatrunków wiąże się z:
- utrzymaniem optymalnej wilgotności owrzodzenia i pochłanianiem nadmiaru wysięku dzięki właściwościom higroskopijnym włókien lnianych,
- ograniczaniem stanu zapalnego w ranie poprzez obecność kwasu fenolowego i flawonoidów, którymi włókna lniane są wzbogacone i które są wymywane z opatrunku w wilgotnym środowisku do rany,
- obecnością w opatrunku nienasyconych kwasów tłuszczowych, które dyfundując do otoczenia owrzodzenia, powodują wzmocnienie integralności błon plazmatycznych fibroblastów,
- obecnością lignanów, które pobudzają proliferację fibroblastów z otoczenia owrzodzenia i ich napełzanie na ranę (pobudzenie ziarninowania i naskórkowania),
- zabezpieczeniem przed mechanicznym podrażnieniem gojących się owrzodzeń,
- oczyszczeniem owrzodzeń z elementów martwiczych i zanieczyszczeń, które przesuwając się ponad opatrunek, są izolowane od rany,
- zapobieganiem maceracji sąsiedztwa rany.
Wskazaniami do stosowania są owrzodzenia przewlekłe o małym, średnim i dużym wysięku, z miernie nasilonymi klinicznymi cechami zakażenia (owrzodzenia podudzi, odleżyny, stopa cukrzycowa).
Dodatkowe informacje
Jednym z etapów leczenia ran trudno gojących się opatrunkami z lnu jest zastosowanie na ranę opatrunków z lnu z aplikacją emulsji lnianej oraz wytłoków lnianych wzbogaconych w antyoksydanty w stosunku do samego lnu.
Pozostałe opatrunki są zbudowane ze składników macierzy pozakomórkowej, czynników wzrostu, cytokin oraz hodowli własnych keratynocytów, które potencjalnie mogą przyspieszać proces gojenia.
Poszczególne rodzaje opatrunków różnią się między sobą składem i są na różnym etapie badań klinicznych. Mogą być odpowiednikiem tylko warstwy naskórka lub także skóry właściwej, imitując całą grubość skóry.
Wśród nich wyróżnia się bezkomórkowe i jedno- lub dwuwarstwowe substytuty skóry.
Bezkomórkowe substytuty skóry
- AlloDerm – zbudowany z kolagenowej substancji pozakomórkowej, otrzymanej ze skóry pobranej ze zwłok.
- Biobrane – zbudowany z nylonowej siatki pokrytej świńskim kolagenem typu I, ułożonej warstwowo na silikonowej błonie.
- Integra – warstwa imitująca skórę właściwą, składa się z porowatej macierzy utworzonej z krzyżujących się włókien kolagenowych bydlęcego ścięgna, a warstwa imitująca naskórek jest utworzona z silikonu.
- Dermagraft – zbudowany z niezdolnych do przeżycia ludzkich fibroblastów zawieszonych w macierzy kolagenowej.
Jedno- lub dwuwarstwowe substytuty skóry
- Epicel – jednowarstwowy naskórkowy przeszczep autologiczny, wyhodowany z niewielkiej biopsji skóry pobranej od pacjenta.
- Apligraf – jest dwuwarstwowym substytutem skóry, zawierającym żywe ludzkie fibroblasty i keratynocyty otrzymane z napletka noworodków.
Opatrunki przeciwbakteryjne
Opatrunki zawierające srebro
Srebro ma właściwości antyseptyczne, pozwalające niszczyć drobnoustroje, jednak nie pozostaje obojętne dla zdrowych komórek człowieka. Istnieją jednak produkty opatrunkowe łączące właściwości bakteriobójcze z niską cytotoksycznością w stosunku do tkanek gospodarza.
Jony srebra wchodzą w reakcję z błoną komórkową drobnoustrojów, następnie przenikają do wnętrza komórki i łączą się z kwasami nukleinowymi oraz, działając jak katalizator, zmieniają aktywność enzymów niezbędnych do namnażania się, co powoduje, że mikroorganizmy giną w ciągu kilku minut. Spektrum działania srebra jest szerokie. Obejmuje bakterie Gram-ujemne oraz Gram-dodatnie (włączając w nie szczepy gronkowca złocistego opornego na metycylinę (MRSA – methicillin-resistant Staphylococcus aureus).
Atrauman Ag – poliamidowa siatka hydrofobowa, stanowiąca nośnik opatrunku, pokryta płaszczem ze srebra metalicznego (trwale związane ze sobą). Siatka poliamidowa impregnowana jest dodatkowo rozpuszczalną w wodzie maścią sporządzoną z triglicerydów (neutralna, nie zawiera wazeliny). Pielęgnuje ona brzegi rany, zapewnia ich elastyczność, zapobiega maceracji naskórka oraz przeciwdziała przylepianiu się opatrunku do rany. Cała struktura charakteryzuje się wysokim stopniem przepuszczalności dla powietrza i pary wodnej, a także dla wydzieliny z owrzodzenia.
Wydzielina wraz z martwymi bakteriami jest przepuszczana do wtórnego opatrunku chłonnego. Ważną praktyczną cechą opatrunku jest możliwość jego kombinacji ze wszystkimi opatrunkami chłonnymi jako opatrunkami wtórnymi.
Biatain-Ag – opatrunek piankowy zawierający równomiernie rozmieszczony kompleks srebra. Opatrunek chroni przed bakteriami oraz wilgocią z zewnątrz, umożliwiając jednocześnie wymianę gazową, zapewnia absorpcję bakterii zarówno żywych, jak i martwych.
Aquacel Ag – to opatrunek łączący właściwości produktu typu hydrofi bre oraz antybakteryjnych srebra. Zalecany do ran zakażonych oraz o wysokim ryzyku wystąpienia infekcji.
Opatrunki zawierające jod
Inadine – opatrunek nieprzywierający z jodyną powidonową, działającą na bakterie Gram–dodatnie i Gram-ujemne, zarodniki beztlenowe, drożdżaki, grzyby i pierwotniaki.
Nie stwierdzono powstawania oporności nabytej ani krzyżowej podczas stosowania tego opatrunku.
Zalecany głównie w leczeniu powierzchownych, zainfekowanych owrzodzeń.
Iodosorb – połączenie opatrunku aktywnego dekstranomeru, zbudowanego z polisacharydów o właściwościach hydrofi lnych, impregnowanego środkiem o szerokim spektrum działania bakteriobójczego, jakim jest kadeksomer jodu.
Miód Manuka
W opatrunku wykorzystywane są fizyczne właściwości miodu. Zapewnia on barierę zapobiegającą przenikaniu bakterii do owrzodzenia.
Wykazuje także osmolarność prowokującą produkcję płynu przez tkanki rany, co tworzy wilgotne środowisko, potrzebne do prawidłowego gojenia się ran. Bioaktywność miodu (zawiera oksydazę glukozy, uaktywniającą się przy jego rozrzedzaniu) i jego osmolarność powodują oczyszczenie rany z martwych komórek i włóknika, zamykających dostęp tlenu i tworzących doskonałe podłoże do rozmnażania się bakterii.
Glukoza dostarczona w miodzie do rany zwiększa aktywność fagocytów usuwających bakterie. Istnieją doniesienia, że cukier zawarty w miodzie wspomaga zanik nieprzyjemnych zapachów, gdyż bakterie wolą żywić się glukozą niż aminokwasami i wówczas wydzielają kwas mlekowy zamiast brzydko pachnącej aminy czy merkaptanów (Medihoney, Apinate).
Środki enzymatyczne
Są to preparaty zawierające enzymy proteolityczne: kolagenazy i peptydazy, których głównym zadaniem jest trawienie tkanek martwiczych, utrudniających proces gojenia ran. Co jednak istotne, nie działają na komórki żywe.
Stosowane są zwykle jako cienka warstwa pod jeden z opatrunków aktywnych (Fibrolan, Iruxol-Mono).
Leczenie ran przewlekłych 